Alvia: imputar un imposible

Cando vin a noticia sobre o accidente do Alvia de 2013 tiven un sentimento de noxo e de impotencia. Ver o maquinista Francisco Garzón como único imputado pola fiscalía agredía a miña lóxica, pero levábame a pensar que non podemos facer máis nada ca esperar a que o volume de despropósitos se faga abondo para unha reacción colectiva. ‘Canto peor mellor’, dicía Chernishevsky no século XIX, en quen se inspiraría Lenin máis adiante. Quizá a ambos lles fose ben coa súa filosofía, pero paréceme máis conveniente mellorar as cousas á vez que minimizamos os danos derivados. A Garzón caeulle a desgraza aquela véspera da festa de Compostela, para despois irse ampliando con dez anos de angustia xudicial ao lombo.

Ía calar sobre o tema, pero paréceme inxusto. Segundo o fiscal, atender o móbil constitúe unha neglixencia grave; ter unha liña de ferrocarril de alta velocidade sen balizas de seguridade nin sistemas automáticos de freado, algo que se acomoda perfectamente á normativa, polo que debe exonerarse de responsabilidades. A atención pode esixirse, xa que procede dunha orde, mentres que un sistema de seguridade axeitado non, porque non está claro que as normas o esixan, aínda que o período transitorio de adaptación concluíse un ano antes do accidente.

Considero isto un pensamento dun burocratismo reseso, ruín, morto: pódeselle esixir a alguén que realice mil veces un traxecto no que, nun instante, debe reducir a velocidade de 200 a 80 km/h sen equivocacións, pero non se pode pretender que haxa sistemas de seguridade eficaces para evitar catástrofes. Todo cae sobre a persoa situada no punto máis baixo, como adoita suceder cando andan as autoridades polo medio, ás que parece de mal ton importunar con argueiras. A orde recibida dío claramente, malia vir a chamada dun estamento profesional, mentres que a normativa verbo de freos e balizas non acaba de aclararse –segundo o fiscal–, aínda que o sentido común diga que houbo un fallo clamoroso, non imputable á vontade ou consciencia de quen se limitaba a levar o tren ao seu destino.

Tanto o maquinista coma as persoas encargadas da supervisión técnica entran na categoría de seres humanos falibles. Talvez no estamento técnico poidan equivocarse, valorar mal un suposto, eludir análises de risco etc. A humanidade avanza así, pero a decisión do fiscal, desde a miña modesta opinión, parece dar por sentado que nas estruturas burocráticas soamente funciona a comunicación vertical descendente: quen realiza os informes sobre seguridade limítase a asinar por bo o que lle presentasen, e se a realidade o contradí, a norma referéndao, mentres que se a instrución ao maquinista di que debe actuar como un autómata, non obedecer transfórmase nunha falta grave, aínda que bioloxicamente non estea dotado para semellante exactitude reiterada.

Non creo que unha condena de cárcere ou algo parecido vaia arranxar nada en ningún dos dous casos. Tampouco creo que a pena a Francisco Garzón resulte axustada, cando xa o sufrimento padecido o día do accidente e nos dez anos seguintes parece desorbitado. Creo que se trata moito máis de entrar no sensible da sociedade e das vítimas; en recoñecer –non sei se lle pido peras ao ameneiro– que a xestión da liña férrea ata o accidente roza o esperpético, e con iso lanzar polo menos o aviso de que os politiqueos van deixar algún oco para o control técnico profesional.

Creo que houbo un fallo clamoroso do sistema, que xa non imos remediar, pero tampouco parece recomendable estendelo á conta dun home ao que, na miña opinión, se lle pedía un imposible.